Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở là lực lượng do chính quyền địa phương thành lập trên cơ sở tự nguyện của người dân để hỗ trợ Công an cấp xã giúp Ủy ban nhân dân (UBND) cùng cấp trong bảo vệ an ninh, trật tự (ANTT) và xây dựng phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Với vị trí, chức năng là một trong những lực lượng quần chúng, được bố trí ở thôn, tổ dân phố, làm nòng cốt hỗ trợ Công an cấp xã giúp UBND cùng cấp trong bảo vệ ANTT và xây dựng phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, trong đó có nhiệm vụ hỗ trợ phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (PCCC và CNCH) trên địa bàn phụ trách hoặc địa bàn khác khi được điều động theo yêu cầu, hướng dẫn, phân công của Công an cấp xã.

Theo quy định của pháp luật về PCCC và CNCH, UBND cấp xã trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà nước về PCCC ở địa phương đối với các cơ sở thuộc Phụ lục IV, ban hành kèm theo Nghị định số 50/2024/NĐ-CP ngày 10/5/2024 của Chính phủ. Toàn tỉnh hiện có khoảng 12.455 cơ sở thuộc diện quản lý nhà nước về PCCC, theo phân cấp của pháp luật về PCCC và CNCH hiện hành, có: 2.772 cơ sở do cơ quan Công an quản lý (trong đó có 980 cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ) và có 9.683 cơ sở do Chủ tịch UBND cấp xã quản lý (chiếm 77,74%). Theo Cục Cảnh sát PCCC và CNCH, trong 9 tháng năm 2024, toàn quốc xảy ra 3.174 vụ cháy làm 81 người thiệt mạng, 64 người bị thương, thiệt hại về tài sản ước tính sơ bộ thành tiền khoảng 217,2 tỷ đồng; xảy ra 137 vụ cháy rừng làm thiệt hại 567,67 ha rừng, xảy ra 06 vụ nổ, làm chết 03 người và 13 người bị thương; trên địa bàn tỉnh, trong 10 tháng năm 2024, xảy ra 61 vụ cháy làm 01 người thiệt mạng, thiệt hại về tài sản ước tính sơ bộ thành tiền khoảng 17,15 tỷ đồng và hơn 12ha rừng. Cháy xảy ra tại khu vực thành thị với 21 vụ (chiếm 34,4%), nông thôn xảy ra 40 vụ (chiếm 65,6%). Loại hình xảy ra cháy: 16 vụ cháy nhà ở đơn lẻ; 03 vụ cháy nhà ở kết hợp kinh doanh; 01 vụ cháy chợ; 10 vụ cháy phương tiện giao thông đường bộ; 02 vụ cháy cơ sở sản xuất; 01 vụ cháy cơ sở giáo dục; 01 vụ cháy cơ sở y tế; 08 vụ cháy rừng và 19 vụ cháy loại hình khác. Trong số các vụ cháy đã xảy ra nêu trên, lực lượng tại chỗ và nhân dân dập tắt 25/61 vụ (chiếm 40.9%) điều này khẳng định vai trò, tầm quan trọng của lực lượng tại chỗ, trong đó có lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh đã xây dựng được 208 “Tổ liên gia an toàn PCCC”, 762 “Điểm chữa cháy công cộng” nhằm phát huy có hiệu quả phương châm thực hiện 04 tại chỗ trong công tác PCCC, kịp thời, sẵn sàng về phương tiện, nhanh chóng huy động người dân tham gia chữa cháy, chớp lấy "thời điểm vàng" - trong 05 phút kể từ khi xảy ra cháy, sẵn sàng chữa cháy CNCH khi có cháy, nổ xảy ra tại khu dân cư, hộ gia đình. Lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH hiện nay được bố trí ở 2 cấp, bao gồm: cấp tỉnh có Phòng Cảnh sát PCCC và CNCH; cấp huyện có Tổ Cảnh sát PCCC và CNCH thuộc Đội Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Công an cấp xã chưa bố trí cán bộ chuyên trách làm công tác PCCC và CNCH, thực hiện nhiệm vụ tham mưu cho UBND cùng cấp thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về PCCC theo yêu cầu, đồng thời làm nhiệm vụ tuyên truyền, xây dựng phong trào Toàn dân PCCC trên địa bàn cấp xã theo yêu cầu của lãnh đạo, chỉ huy cấp có thẩm quyền. Hiện nay trên địa bàn tỉnh đã bố trí 1.240 tổ bảo vệ ANTT ở cơ sở tại 1.240 khu dân cư (thôn, tổ dân phố) với 3.930 thành viên, lực lượng này có nhiệm vụ hỗ trợ công tác PCCC và CNCH ở địa phương, lực lượng ANTT ở cơ sở được kiện toàn từ lực lượng bảo vệ dân phố, Công an xã bán chuyên trách đang được tiếp tục sử dụng và Đội trưởng, Đội phó Đội Dân phòng hoặc được tuyển chọn mới theo quy định của pháp luật. Lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở được bố trí thành Tổ bảo vệ ANTT ở cơ sở trong đó mô hình tổ chức gồm Tổ trưởng, Tổ phó và Tổ viên là lực lượng nòng cốt, tích cực giúp cho lực lượng Công an cấp xã tham mưu cho Chủ tịch UBND cùng cấp thực hiện nhiệm vụ bảo đảm ANTT trên địa bàn xã, trong đó có nhiệm vụ quản lý nhà nước về PCCC đổi với cơ sở thuộc danh mục do Chính phủ quy định. Trong thời gian qua, số lượng cơ sở thuộc diện do UBND cấp xã quản lý nhà nước về PCCC không ngừng tăng, tình hình cháy, nổ, sự cô, tai nạn tại các khu dân cư, nhà ở của hộ gia đình kết hợp sản xuất, kinh doanh, cơ sở dịch vụ quy mô nhỏ có xu hướng diễn biến phức tạp. Việc xác định đúng, đủ nhiệm vụ công tác hỗ trợ PCCC và CNCH của lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở có vai trò quyết định đến hiệu quả quản lý nhà nước về PCCC, đặc biệt là quản lý nhà nước về PCCC đối với cơ sở do UBND cấp xã phụ trách. Lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở mới được thành lập, kiện toàn, bắt đầu ra mắt hoạt động từ ngày 01/7/2024 do đó vẫn còn một số khó khăn trong công tác hỗ trợ PCCC và CNCH như sau:

1. Nhiệm vụ được giao cho lực lượng tham gia bảo vệ ở cơ sở rất nhiều, hỗ trợ công tác PCCC và CNCH chỉ là một trong số các nhiệm vụ chính khác như: hỗ trợ nắm tình hình về ANTT, hỗ trợ xây dựng phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, hỗ trợ quản lý hành chính về trật tự xã hội; hỗ trợ vận động, giáo dục người đã có hành vi vi phạm pháp luật đang cư trú tại cơ sở; hỗ trợ tuần tra bảo đảm ANTT, an toàn giao thông, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ ANTT khi được điều động do đó trong thời gian đầu mới được thành lập, lực lượng này tại các địa phương chưa ổn định tổ chức, chưa được tập huấn, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn, trong đó có nghiệp vụ hỗ trợ PCCC và CNCH để đáp ứng yêu cầu công tác.

2. Công an cấp xã hầu hết chưa bố trí cán bộ chuyên trách công tác PCCC và CNCH do đó việc phối hợp giữa cán bộ Công an xã với lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở trong công tác PCCC và CNCH còn nhiều hạn chế, điều này ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tham mưu cho Chủ tịch UBND nhân cấp xã trong công tác quản lý nhà nước về PCCC.

3. Công tác tuyên truyền, xây dựng phong trào toàn dân PCCC và CNCH ở cơ sở những năm qua được lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH các cấp chủ trì, phối hợp với các cơ quan, tổ chức khác trong và ngoài lực lượng CAND thực hiện đạt nhiều kết quả tích cực, nhiều Tổ liên gia an toàn PCCC, Điểm chữa cháy công cộng được thành lập góp phần nâng cao nhận thức, hiệu quả hoạt động PCCC của quần chúng nhân dân, tuy nhiên nhiệm vụ duy trì hoạt động của các mô hình PCCC và CNCH tại cơ sở rất nặng nề, do đó đòi hỏi lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở trong thời gian tới cần chủ động rà soát cơ sở, mô hình PCCC trên địa bàn phụ trách để thực hiện tốt công tác xây dựng phong trào toàn dân PCCC và CNCH ở cơ sở.

4. Lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở hiện nay chưa được trang bị phương tiện, thiết bị chuyên dụng phục vụ công tác hỗ trợ PCCC và CNCH dẫn đến công tác hỗ trợ các tình huống xử lý tình huống cháy, nổ gặp nhiều khó khăn, hạn chế.

Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, kiến thức, kỹ năng về PCCC và CNCH
cho lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở.

Trước yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ ANTT ở cơ sở nói chung, yêu cầu nhiệm vụ đối với công tác PCCC và CNCH ở cơ sở nói riêng, trong đó để nâng cao hiệu quả hoạt động PCCC và CNCH của lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở, cần chú trọng thực hiện một số giải pháp như sau:

Một là, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương, đặc biệt là ở cấp xã, thôn, tổ dân phố trong công tác xây dựng lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở. Lực lượng này cần sớm ổn định tổ chức, bám sát tình hình thực tiễn của địa phương, chủ động phối hợp, đề xuất phối hợp với lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH cấp huyện hoặc cán bộ Cảnh sát PCCC và CNCH cấp tỉnh phụ trách địa bàn làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền để các tổ chức chính trị, xã hội, quần chúng nhân dân hiểu rõ vai trò, tầm quan trọng, ý nghĩa, sự cần thiết của công tác PCCC và CNCH cũng như xây dựng lực lượng lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở, thông qua đó nắm vững số lượng cơ sở, kết quả công tác PCCC của cơ sở trên địa bàn phụ trách, để sẵn sàng phối hợp với các lực lượng khác khi có yêu cầu.

Hai là, tập trung nâng cao hiệu quả các mặt công tác của lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở, trong đó lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH chủ trì xây dựng hoàn thành chương trình, nội dung huấn luyện, sau đó phối hợp với Công an các đơn vị, địa phương tổ chức tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ hỗ trợ PCCC và CNCH cho lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở. Ngoài ra, lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH nghiên cứu xây dựng và phát hành sổ tay phục vụ công tác PCCC và CNCH cho lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở, đây được coi là cẩm nang hữu ích để lực lượng này làm tốt công tác tham mưu, hỗ trợ PCCC và CNCH theo yêu cầu của lãnh đạo cấp có thẩm quyền.

Ba là, lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở tăng cường tuần tra, kiểm soát, rà soát nắm tình hình các khu dân cư, nhà ở của hộ gia đình kết hợp sản xuất, kinh doanh thuộc diện quản lý nhà nước về PCCC trên địa bàn phụ trách để kịp thời tham mưu cho Công an xã và Chủ tịch UBND cấp xã tăng cường các biện pháp quản lý nhà nước về PCCC đối với cơ sở đảm bảo các yêu cầu chung theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, lực lượng này cần chủ động tham mưu cho chính quyền cấp xã, lãnh đạo thôn, tổ dân phố phát huy hiệu quả hoạt động của các mô hình Tổ liên gia an toàn PCCC, Điểm chữa cháy công cộng đã thành lập nhằm chủ động phát hiện, xử lý các tình huống cháy, nổ ngay từ giai đoạn ban đầu khi mới phát sinh.

Bốn là, lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH các cấp cần rà soát, xây dựng đề án trang bị phương tiện, thiết bị PCCC và CNCH cho lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở. Việc trang bị phương tiện, thiết bị PCCC và CNCH được thực hiện trên cơ sở đăng ký nhu cầu của các địa phương, sau đó lực lượng Cảnh sát PCCC và CNCH các cấp xem xét, phê duyệt và đề xuất lãnh đạo Công an tỉnh tham mưu UBND tỉnh trang bị phù hợp với yêu cầu sử dụng, tránh việc đầu tư trang bị dàn trải, không phù hợp với đặc điểm địa hình cũng như yêu cầu, mục đích sử dụng của địa phương. Khi có đầy đủ phương tiện, thiết bị, lực lượng này mới phát huy tốt hiệu quả hoạt động, chủ động xử lý các tình huống cháy, nổ, đồng thời tham gia các hoạt động chữa cháy, CNCH quy mô lớn khi được yêu cầu.

Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh trật tự ở cơ sở giúp Nhân dân chèn, chống nhà cửa chủ động ứng phó bão TRAMI.

Ngoài nhiệm vụ hỗ trợ Công an xã trong công tác chữa cháy và CNCH thì thời gian qua lực lượng bảo vệ ANTT ở cơ sở luôn luôn gần dân, sát dân, hiểu dân và hiểu tình hình địa bàn nhất do đó giữ vai trò quan trọng trong hỗ trợ, giúp đỡ Nhân dân vượt qua khó khăn, đăc biệt trong phòng chống thiên tai. Đối với cơ bão số 06 vừa qua đã có hơn 400 lượt với hơn 2.187 thành viên lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở tham gia trực, ứng trực cùng lực lượng Công an xã, phường, thị trấn trực, sẵn sàng tham gia hỗ trợ Nhân dân trên địa bàn khi cần thiết như chèn chống nhà cửa cho 511 hộ, vận động và hỗ trợ dân di dời khỏi điểm thấp trũng, nguy cơ sạt lở gần 5.000 hộ, tuyên truyền nâng cao ý  thức phòng, chống bão 373 lượt./.